Яйчилын Батсуурь гэх хүнийг 2012 оноос хойш мэдэх болсон юм. Нутгаа зориод ирэхэд нь хаа нэгтэй уулзаж, ярилцлага авч, үзэл бодлыг нь сонсож явснаас бус сүүдэр шиг дагаж, цүнхийг нь барьж бөгтөлзөж  явдаг туслах шиг  ойр байсангүй. Нэг байгууллагад, нэг зорилгын төлөө хамт ажиллаж  ч явсангүй.

Гэлээ ч түүнийг ямархуу хэмжээний улс төрч, ямархуу хэмжээний оюуны бядтай сэхээтэн би гэдгийг анзаарч харахтайгаа болсон юм. Тийм учраас надад нэг тийм эмзэглэл салж өгөхгүй оршоод байна.

Малч удамтай, эгэл ажилчны  гэр бүлд төрж, өссөн энэ хүн өөрийнхөө чадлаар гадаадад сургууль төгсөж, гадаад хэргийн яамнаас ажлын гараагаа эхэлж, дэлхийн чихэнд улсаа төлөөлж бүрэн эрхт элчин сайд, парламентын гишүүн болтлоо төр түшиж явсныг түмэн мэднэ.

“Эрдэнэ таван толгой”  гэх үйлийн үртэй компанийг удирдаж эхэлснээс хойш л сайн муугаараа олонтаа хэлүүлж, цагдаад хүртэл байцаагдаж явсан. Гэтэл саяхан шүүх түүнд ял оноожээ. Энэ компанийг удирдаж явсан захирлууд  өөрсдийнхөө улстөрийн болон ажлын карьертаа цэг тавьсан байдаг гэх үг сэтгэл сэртхийлгэнэ. Ямар үйл лайтай компани юм бол?

2012 оны намар өрөнд бариулж, өтөнд идүүлэх шахсан төрийн өмчит дээрх компанийг хүлээн авч ажлыг нь сайжруулахын төлөө, өрнөөс гаргахын төлөө  чөмгөө дундартал зүтгэсний  хариу нь энэ биш байлтай.

Тухайн үед манай эрх баригчид нүүрсээ барьцаалж Хятадын "Чалко" компаниас 350 сая долларын зээл авч хүмүүст бэлэн мөнгө хэлбэрээр зүгээр л тараачихсан юмдаг.

Бусдын тарьсан лай ланчгийг цэгцлэж "Тавантолгой" гэх компанийг айлын дайтай айл болгож, өнгөтэй өөдтэй явуулж, өр ширнээс нь салгах гэж  хэрэндээ зүтгэсэн юм.

Нэг тонн нүүрсний үнийг 70 ам.доллараар тохирсон атал гэрээ бай­гуулс­­наас хойш нүүрсний  үнэ үргэлж  уна­саар ирсэн. “Чалко” ком­панид нийлүүлэх нүүрсний тонн тутамд дунджаар 10 ам.долларын алдагдал хүлээх эрсдэл учирсныг тооцоолж  тус компанитай ээдрээтэй, хүнд нөхцөлд яриа хэлэлцээ хийснээр 10 ам.долларын зөрүүг арил­гаж чадсан байдаг.

Энэ мэтээр түүний хийсэн ажил олон бий.Түүнийг 2015 оны хоёрдугаар сарын 25-нд Г.Дэнзэнгийн гэх хэрэгт холбогдуулан цагдан хорьсон. Тэрээр ...Миний бие “Говь Повер” ХХК-тай хамаарах асуудлаар яллагдагчаар татагдан хорих 461 дүгээр ангид саатуулагдсанаас хойш 45 хоног хоригдож байна.

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК болон “Говь Повер” ХХК-ийн хоорондох маргааныг миний бие тухайн үед нь шүүхээр шийдүүлж, энэ компанийн тоног төхөөрөмжийг Шүүхийн шинжилгээний үндэсний төвөөр үнэлүүлж Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэлийн журмаар шилжүүлж авсан юм. Гэтэл АТГ-аас намайг дээрх шүүхээр шийдвэрлэсэн асуудалтай холбогдуулан цагдан хорьж шалгаж байна.

Би энэ асуудлыг хуулийн дагуу шийдвэрлэсэн бөгөөд ямар нэг хууль бус үйлдэл хийж гэмт хэрэг үйлдээгүй гэдэгтээ бат итгэлтэй байгаагаа хэлсэн байдаг. Шүүхээс түүнд ял оноохдоо мөн адил дорвитой нотлох баримтыг тогтоогоогүй гэж өмгөөлөгч нь хэлсэн байна билээ. 

Энэ хүн Монголын парламентад дөрвөн жил ажиллахдаа өөрийн гэсэн дуу хоолой, үзэл бодлоо хэнээс ч айхгүй хэлж, нийгмийн захиалга байсан олон чухал хуулийг батлахад цаг зав, хөдөлмөр зүтгэлээ зориулж явсан юм. Тэр кнопчин байсангүй.

Миний мэдэхийн “Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх” тухай урт нэртэй хуулийг  парламентын зарим нөхөдтэй хамтран боловсруулж нэг жил гаруй хугацаанд их хурлаар хэлэлцүүлэн, чамгүй эсэргүүцэлтэй тулгаран байж батлуулснаар Монгол Улс авилгатай тэмцэх хуультай болсон юм.

Их хуралд сонгогдсоныхоо дараа Эрдэнийн хувийн тухай хуулийг  санаачилж хэсэг нөхдийн хамт  өргөн барьсан нь Хүний хөгжлийн сангийн тухай хууль болж батлагдсан учиртай.

Өөрийнх нь санаачилж, нөхдийн хамт идэвхи зүтгэл гарган батлуулсан хуулийн дагуу УИХ 39 дүгээр тогтоолоо баталж Таван толгойн ордын 10 хувийг Монголын иргэд эн тэнцүү хүртэх,  иргэн бүрт 536 ширхэг хувьцаа олгохоор шийдвэрлэсэн байдаг.

Харин тэрээр энэ тогтоолыг  өөрчлөх санал дэвшүүлж 20 хувь  буюу 1072 ширхэг хувьцааг иргэддээ үнэ төлбөргүй эзэмшүүлэх тогтоолын төсөл санаачилж УИХ-аар хэлэлцүүлэн дэмжлэг авч байсан түүхтэй. Бидний яриад байгаа 1072 ширхэг хувьцаа ингэж төрж байлаа шүү дээ. Харин хүмүүс хувьцааныхаа хишгээс хүртээд л явж байна.

Тэр төрийн гэх компаниудыг аудитаар шалгуулахаар дорвитойхон дуугарч байв. Их хуралд суух хугацаандаа албан тушаалтнуудын саалийн үнээ болсон гэгддэг “Эрдэнэт” үйлдвэр, “Улаанбаатар төмөр зам” “МИАТ”, “ИНЕГ” цахилгаан станцууд, нүүрсний уурхайнууд болон бусад томоохон улсын үйлдвэрийн газруудыг олон улсын  нэр хүндтэй аудитын компаниар шалгуулах тухай тухайн үеийн Ерөнхий сайдад  асуулга тавьж явсан.

Төрийн өмчит компани нэртэй саалийн  үнээнүүдийг өмнө нь хэн ч ингэж асуудал болгон ярьж, тодорхой хариуцлага  тооцох талаар санаачилга гаргаж, арга хэмжээ авч байсангүй. Зөвхөн хууль тогтоох байгууллагад ажилласан ажлын заримаас  тоймлоход ийм.

Үүнээс гадна тэр  оюутан, ажилтай, ажилгүй, ахмад настан, хүүхэд, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд гээд олон хүнд тусалж, олон хүнийг ажилтай орлоготой болоход нь тус дэм болж явсныг өгүүлбэл цаг их орно байх.  

Хүнийх ч биш, өөрийнх ч, биш төрийн өмчит гэх  гоё нэр, хаяг зүүсэн компаниудын эргэн тойронд улс төр бизнесийн бүлэглэлийнхний явцуу эрх ашиг байнга  амь бөхтэй оршиж, өөрийн шахааны бизнесээ цэцэглүүлдэг бэлээхэн туршлага Эрдэнэтийн, Тавантолгойн  жишээгээр батлагддаг.

Үүнийг томчуул "Саалийн үнээ" гэдэг. Цөөхөн хүн амтай манай улсыг элбэг тэжээж хүрэлцэх энэ орд газарт эзэн суухаар эрх ашгаараа нэгдсэн улс төр, бизнесийн цөөнгүй фракц, бүлгүүд өөр хоорондоо  уралдан тэмцэж, алалцдаг гэх. Одоог хүртэл "Таван толгойн"  хөрөнгө оруулагчтай хийх гэрээ хэлэлцээрийг эцэслээгүй л байна.

Ийм л том эрх ашиг дундуур тэр ажлаа хийж яваад хилс хэрэгтэн болчихов уу?. Их хурлын гишүүн байсан, Элчин сайд байсан, ёс зүйгээ мэддэг мэргэжлийн дипломатч  тэрээр гэмт хэрэг хийх хүн мөнүү? "Монголын төр зүтгэсэн хүндээ халтай" гэх нэг үг бий.